યુક્રેન પર હુમલો કરીને નરસંહાર કરનાર રશિયાને સંયુક્ત રાષ્ટ્ર માનવાધિકાર પરિષદ (UNHRC)માંથી સસ્પેન્ડ કરી દેવામાં આવ્યું છે. સંયુક્ત રાષ્ટ્ર મહાસભામાં ગુરુવારે વોટિંગ બાદ બહુમત દ્વારા આ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો. રશિયા પર રાજધાની કિવ નજીક બુચાથી પરત ફરતી વખતે તેના સૈનિકો દ્વારા 300 થી વધુ નાગરિકોની હત્યા કરવાનો આરોપ છે. કેટલાક લોકો એવો સવાલ ઉઠાવી રહ્યા છે કે રશિયા પાસે યુએનમાં વીટો પાવર છે. આના દ્વારા તે કોઈપણ પ્રસ્તાવને ફગાવી શકે છે.
ફેબ્રુઆરીમાં, રશિયાએ યુનાઇટેડ નેશન્સ સિક્યોરિટી કાઉન્સિલમાં તેની સામે લાવવામાં આવેલા નિંદા પ્રસ્તાવને વીટો કરીને ફગાવી દીધો હતો. પરંતુ શું થયું કે રશિયા UNHRCમાંથી તેને સસ્પેન્ડ કરવાના પ્રસ્તાવ પર તેના વીટો પાવરનો ઉપયોગ કરી શક્યું નહીં. આ સવાલનો જવાબ તમને જણાવીશું, સાથે જ વીટો પાવર શું છે, કયા દેશે તેનો કેટલી વખત ઉપયોગ કર્યો છે અને UNHRCમાં રશિયા પર શું પહેલા ક્યારેય આરોપ મૂકવામાં આવ્યો છે?
વીટો પાવર શું છે, કોને મળે છે?
વીટો એટલે કોઈ વસ્તુને નકારવાનો અધિકાર. સંયુક્ત રાષ્ટ્રની સૌથી શક્તિશાળી સંસ્થા, સુરક્ષા પરિષદ (UNSC) ના 5 સ્થાયી સભ્યો પાસે કોઈપણ ઠરાવને વીટો કરવાનો અધિકાર છે. આ દેશો અમેરિકા, રશિયા, બ્રિટન, ચીન અને ફ્રાન્સ છે. 5 સ્થાયી UNSC અને ભારત જેવા 10 અસ્થાયી દેશો વચ્ચે આ સૌથી મોટો તફાવત છે. યુએનના કાયમી દેશો તેમની વિદેશ નીતિ અને વર્તમાન પરિસ્થિતિને ધ્યાનમાં રાખીને તેનો ઉપયોગ કરે છે. ભારત સાથે જોડાયેલા મુદ્દાઓ પર ચીને પણ ઘણી વખત વીટો પાવરનો ઉપયોગ કર્યો છે.
વીટોનો ઉપયોગ ક્યાં કરી શકાય?
વીટો પાવર ધરાવતા દેશો સુરક્ષા પરિષદમાં તેનો ઉપયોગ કરે છે. યુનાઇટેડ નેશન્સ જનરલ એસેમ્બલીના ઇમરજન્સી સ્પેશિયલ સત્રમાં પણ વીટોનો ઉપયોગ કરી શકાતો નથી. ગુરુવારે, જનરલ એસેમ્બલીના સત્રમાં, જેમાં રશિયાને સંયુક્ત રાષ્ટ્ર માનવાધિકાર પરિષદમાંથી બાકાત રાખવાનો ઠરાવ પસાર કરવામાં આવ્યો હતો, તે યુએસ, યુકે સહિત 7 દેશોના ગ્રુપ દ્વારા રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો. આના પર 93 દેશોએ હામાં વોટ આપ્યો જ્યારે ચીન સહિત 24 દેશોએ તેની વિરુદ્ધ વોટ કર્યો. ભારત, બ્રાઝિલ, મેક્સિકો સહિત 58 દેશો મતદાન દરમિયાન ગેરહાજર રહ્યા હતા.
કોણે કેટલી વાર વીટોનો ઉપયોગ કર્યો?
1946માં સુરક્ષા પરિષદમાં પ્રથમ વખત વીટો પાવરનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. ત્યારથી, કાઉન્સિલમાં વિવિધ ઠરાવોને લગભગ 293 વખત વીટો કરવામાં આવ્યા છે. તેમાંથી રશિયા (ભૂતપૂર્વ સોવિયત સંઘ)એ તેનો 143 વખત ઉપયોગ કર્યો છે. તે પછી અમેરિકા (83) અને યુકે (32)નો નંબર આવે છે. પાંચ દેશોમાંથી સૌથી ઓછા, ચીને માત્ર 16 વખત વીટો પાવર દર્શાવ્યો છે.
UNHRC શું કામ કરે છે?
યુનાઇટેડ નેશન્સ હ્યુમન રાઇટ્સ કાઉન્સિલ એ સંયુક્ત રાષ્ટ્રની આંતર-સરકારી સંસ્થા છે. તેનું વડુમથક જીનીવા, સ્વિટ્ઝરલેન્ડમાં છે. 47 દેશો તેના સભ્ય છે. તેનું કાર્ય વિશ્વમાં માનવ અધિકારોના રક્ષણ અને પ્રોત્સાહન માટે પગલાં લેવાનું છે. જો ક્યાંય માનવાધિકારનું ઉલ્લંઘન થતું હોય તો આ સંસ્થા હસ્તક્ષેપ કરી શકે છે. તેના સભ્યો ત્રણ વર્ષ માટે ચૂંટાય છે. રશિયાની પુનઃસદસ્યતા 2021 માં શરૂ થઈ. પરંતુ UNHRCની સૌથી મોટી ખામી એ છે કે તે માત્ર ભલામણો કરી શકે છે, તેના નિર્ણયો કોઈ પણ દેશ માટે બંધનકર્તા નથી.
Read Also
- માદરે વતન / છેલ્લા એક મહિનામાં ગુજરાતના 355 જેટલા માછીમારોને પાકિસ્તાન જેલમાંથી મળી આઝાદી
- તારીખ 7-6-2023, જાણો બુધવારનું પંચાંગ
- ઓડિશા ટ્રેન દુર્ઘટનાઃ “હું હજી જીવું છું, મને પાણી આપો”, મૃતદેહોના ઢગલામાંથી અવાજ આવ્યો અને સૌ ચોંકી ગયા
- પાકિસ્તાન સરકારની સ્થિતિ કથળી, ખર્ચ ચલાવવા માટે ભાડે આપી ન્યુયોર્કની પોતાની હોટલ
- જુનાગઢ / બિપરજોય વાવાઝોડાના પગલે માંગરોળમાં દરીયા કિનારે લગાવાયું બે નંબરનું સિગ્નલ